Ιστορία-τοπογραφία Καρκάρας-Σήμαντρα
Από το 168 π.Χ. αρχίζει για τη Μακεδονία η ρωμαϊκή περίοδος. Η περιοχή της Καρκάρας υπαγόταν στον Άγιο Μάμαντα που ανήκε στην ρωμαϊκή αποικία Colonia Iulia Augusta Cassandrensis, η οποία είχε υπό τον έλεγχό της μία πολύ εκτεταμένη περιοχή (territorium) και περιελάμβανε όλη τη χερσόνησο της Παλλήνης, βόρεια έφτανε έως το Χολομώντα, δυτικά ως τα Νέα Σύλλατα και ανατολικά έως τη Νικήτη. Ο πληθυσμός ήταν μικτός από Ρωμαίους αποίκους, Έλληνες – κυρίως Μακεδόνες – καθώς και Θράκες, απελεύθερους και δούλους. Δεν ξέρουμε ακριβώς πότε κτίστηκε ο ρωμαϊκός οικισμός της Καρκάρας. «Η θέση ρωμαϊκού οικισμού εντοπίζεται, με βάση την επιφανειακή κεραμική, σε απόσταση δυόμισι περίπου χιλιομέτρων ανατολικά από το σημερινό χωριό Σήμαντρα και 3-4 χλμ. βόρεια από τα Μαριανά, πλάι στην όχθη του Ολυνθιακού ποταμού (Βατόνια). Από τη θέση αυτή προέρχεται πιθανώς και επιγραφή ρωμαϊκής εποχής, που είχε δει παλιότερα ο Ch.Αvezou στα Σήμαντρα (σε δεύτερη χρήση). Ο ορεινός αυτός οικισμός (vieus)βρισκόταν στα σύνορα μεταξύ της επικράτειας της ρωμαϊκής αποικίας της Κασσάνδρειας και εκείνης της Απολλωνίας.»1
Κατά τη βυζαντινή περίοδο γνωστή αναφορά του χωριού της Καρκάρας γίνεται στον βίο της Οσίας Θεοδώρας της εν Θεσσαλονίκης . Ο βίος έχει γραφτεί το 894 και αναφέρει για τον μοναχό Αντώνιο ότι έκτισε στην Καρκάρα πύργο και περιφανές μοναστήρι, για το οποίο δεν γνωρίζουμε τίποτα.2 Η τελευταία γνωστή μνεία του βυζαντινού χωριού πριν την εγκατάλειψή του ήταν στα 1350 (LEFORT, Chalcidique, σ. 80). Το τοπωνύμιο, ωστόσο, επιβίωσε, αφού η περιοχή υπαγόταν στον Άγιο Μάμα και έδωσε το όνομά του τον 15ο αι. στο μουσουλμανικό χωριό το οποίο καταχωρείται στα οθωμανικά κατάστιχα το 1478.3
Στα οθωμανικά κατάστιχα των 15ου-16ου αιώνων καταχωρούνται δύο ειδών εγκαταστάσεις μουσουλμάνων στη Δυτική Χαλκιδική. Στην πρώτη περίπτωση πρόκειται για μερικά μικρά χωριά καλλιεργητών μουσουλμάνων (όχι εξισλαμισμένων) που εντοπίζονται στην κοιλάδα των Βασιλικών (Ilica, Turhanlu, Tuzcilar, Σαρανταρέα, Karaçulhah) και η Αγάθη με ειδικό καθεστώς ασυδοσίας από τους έκτακτους φόρους σε αντάλλαγμα της φύλαξης του αιγιαλού και των χρημάτων από την πώληση του αλατιού και μεταξύ Βάβδου και Πορταριάς (Παναγιά και Καρκάρα). Στη δεύτερη περίπτωση πρόκειται για τις (προφανώς χειμερινές) προσωρινές εγκαταστάσεις των ομάδων των κτηνοτρόφων Γιουρούκων (Yürükan), οι οποίες υπάγονταν στα βασιλικά Χάσια. 4
Ως οικισµός επίσης αναφέρεται στις περιγραφές του Ν. Σχινά (1887) «Από την Πορταριά αμαξιτή οδός γίνεται ανηφορική για μισή ώρα περνά μέσα από αγρούς και φτάνει σε ένα ύψωμα. Από εδώ θεάται το χωριό Μαριανά και ξεκινά ημιονική οδός που σε ένα τέταρτο φτάνει στο χωριό Βρωμόσυρτα με 100 οθωμανικές-κυρίως- οικογένειες, υδρόμυλο και ρέοντα ύδατα και περνά στο χωριό Καρκάρα που έχει 200 οθωμανικές οικογένειες και φρέατα».5
Τη χρονική περίοδο που μεσολάβησε από την απελευθέρωση της Χαλκιδικής (1912) έως τη Μικρασιατική καταστροφή (1922) και την ανταλλαγή το χωριό συνέχισε να κατοικείται από μουσουλμάνους.
Από το 1918 έως το 1926 η Καρκάρα αποτελούσε συνοικισμό που ανήκε στη γειτονική κοινότητα της Πορταριάς (ΦΕΚ Α 152/1918) μαζί με τα χωριά Άγιος Μάμας, Μυριόφυτο, Βρομώσυρτα, Καρά-Τεπέ, Σουφλάρ, Εμερτζελή, Μαριανά και Πάζαλο. Η Καρκάρα έγινε ανεξάρτητη κοινότητα στα 1926 (ΦΕΚ 217Α – 30/06/1926).
Συνεχίζεται…
Οι πηγές θα συμπεριληφθούν σε έντυπη έκδοση που θα ακολουθήσει…
Βασίλης Μ. Μισαηλίδης